چشـم انداز
چشم انداز براي ما، ترسیم وضعیت هاي مطلوب آینده می باشد که واقع گرایی در این دوراندیشی لحاظ شده، به عبارت دیگر چشم انداز، آینده ي واقع گرایانه است. چشم انداز ما در مدرسه، حفظ کرامت نفس دانش آموزان و تقویت خودباوري و عزت نفس ایشان می باشد که در تحقق اهداف آموزشی و تربیتی، به این مهم توجه داریم. از این رو، اجراي الگوي رویش را در مدرسه سرلوحه قرار دادیم که در قسمت راهبردها به جزییات آن می پردازیم. امیدواریم که در این مسیر، با همراهی خانواده هاي گرامی، شاهد تکریم و پیشرفت دانش آموزان در مسائل تربیتی و اموزشی باشیم. طبق سند تحول تحقق ارزش ها و آرمان هاي متعالی اسلام، مستلزم تلاش همه جانبه در تمام ابعاد فرهنگی، علمی، اجتماعی و اقتصادي است. عرصه ي تعلیم و تربیت از مهم ترین زیرساخت هاي همه جانبه کشور و ابزار جدي براي ارتقاي سرمایه انسانی شایسته ي کشور در عرصه هاي مختلف است؛ لذا مدرسه به عنوان یک نهاد تاثیرگذار در تعلیم و تربیت لازم است براي خود اهداف و چشم اندازهاي زمانبندي شده، معین، مشخص و شفافی قرار دهد چرا که این تعلیم و تربیت تحقق بخش حیات طیبه در راستاي رسیدن به جامعه عدل جهانی می باشد و در این برههي زمانی از اهمیت بسزایی برخوردار است. همچنین در پرتو چنین سرمایه انسانی با کرامت، آگاه و مختاري است که آمادگی تحقق حکومت جهانی انسانِ کامل را یافته و در سایه ي چنین حکومتی ظرفیت و استعدادهاي بشري به شکوفایی و کمال خواهد رسید. از طرف دیگر مدرسه، یک نهاد تربیتی است که نقش مستقیم در رشد انسان ها و جوامع بشري دارد و لازم است جهت نیل به اهداف تربیتی، برنامه هایی قابل اجرا و شفاف در دستور کار خود داشته باشد و براي همه ي همکاران واضح و مشخص باشد که مدرسه چه دورنمایی براي انجام وظایف و خدماتش در نظر دارد و چه فرصت هایی را می تواند ایجاد کند و از چه فرصت هایی در جهت خدمت به دانش آموزان بهره ببرد. بدیهی است که ثمره ي این آگاهی بخشی و شفاف سازي براي همکاران و خانواده هاي دانش آموزان، همراهی بیشتر ایشان در راستاي رسیدن به چشم اندازهاي مدرسه خواهد بود.
ویژگی هاي چشم انـداز :
بر اساس سند تحول بنیادین ده هدف کلی براي دوره ابتدایی در نظر گرفته شده است، عبارتند از:
1-رشد فضایل اخلاقی و تزکیه دانش آموزان بر پایه ي تعالیم عالیه اسلامی و تقویت بصیرت دینی
2-پرورش انسان هاي موحد، مومن و معتقد به معاد و آشنا و متعهد به مسئولیت ها و وظایف در برابر خدا، خود، دیگران و طبیعت
3-افزایش کیفیت فرایندها و برون دادهاي نظام آموزش و پرورش ابتدایی
4-ارتقاء کمی و کیفی فرصت هاي برابر آموزشی براي همه کودکان پیش دبستانی و دبستانی و تحقق اهداف برنامه آموزشی براي همه
5-ایجاد محیط یادگیرنده در مدارس، با محوریت فعالیت هاي یادگیري و استفاده از کتاب هاي درسی به عنوان یکی از ابزارهاي آموزشی
6-توسعه یادگیري گروهی و خلاق و روش هاي نوین و فعال تدریس در راستاي افزایش مهارت ها و نگرش هاي مورد نیاز براي زندگی در عصر حاضر و آینده
7-توسعه دانش و ارتقاء سطح مهارت حرفه اي و توانمندسازي نیروي انسانی
8-تقویت وحدت فرماندهی و هم افزایی نیروها و امکانات فارغ از تعلقات بخشی و جزئی نگري
9-بهره گیري هوشمندانه از فن آوري هاي نوپدید ارتباطی و اطلاعاتی در آموزش هاي پیش دبستانی، دبستانی و دسترسی آسان معلمها و دانش آموزان به آنها
10-تعامل موثر با خانواده ها، سازمان ها و نهادهاي دولتی و مردم نهاد مرتبط و استفاده از فرصتهاي موجود.
آرمان و چشم اندازي که مجتمع فرهنگ در بلند مدت براي فارغ التحصیلان دارد و برنامه ریزيهاي آموزشی و تربیتی را بر این اساس دارد را در قالب ذیل، می توان به تصویر کشید.
راهبرد ها
راهبرد براي ما به معناي داشتن نقشه ي راه است. بدین معنا که بعد از تعیین کردن اهداف بلند مدت براي مدرسه، راه هاي رسیدن به آن اهداف را بررسی نموده و با توجه به شرایط، راه هاي متناسب را مشخص کرده و براي رسیدن به اهداف، برنامه ریزي ها صورت می گیرد. به طور مثال یکی از راهبردهاي ما در بحث آموزشی؛ طراحی بازيها و فعالیتها به صورت گروه محور است که براي تسهیل در امرآموزش و افزایش مشارکت و عاملیت دانش آموزان استفاده می کنند. یکی دیگر از راهبرد هاي ما_همان طور که در چشم انداز اشاره شد_ براي حفظ تکریم دانش آموزان و ترمیم آسیب هاي احتمالی، الهام گرفتن از الگوي شیرو _یک طرح جامع تربیتی و آموزشی_ است. این الگو 6 محور را دنبال می کند:
1.محور برنامه درسی که برمبناي مسئله محوري (PBL) می باشد.
2.محور کرامت نفس
3.محور مسئولیت پذيری
4.مربی محوري
5.محور تعامل با اولیا
6.محور زیست مدرسه اي
در محور برنامه درسی از این راهبرد ها بهره می گیریم:
• آموزش مستقیم: راهبرد آموزش مستقیم داراي بالاترین میزان مربی محوري و بیشترین کاربرد در آموزش می باشد. این راهبرد شامل روش هایی نظیر سخنرانی، پرسش و پاسخ، تدریس صریح ، شفاهی، عملی و نمایشی می باشد. راهبرد آموزش مستقیم براي بسط اطلاعات و یا آموزش گام به گام مهارت ها مناسب است.
این راهبرد همچنین براي ارائه روش هاي دیگر تدریس و یا فعال کردن متربیان در جریان کسب و تفسیر دانش مناسب است. نمونه بارز روش آموزش مستقیم سخنرانی است. سخنرانی یکی از بخشهاي با ارزش تدریس مربی است، به شرط آن که استفاده از این روش مکرر صورت نگیرد و یا در مواردي که روشهاي دیگر بازدهی بیشتري دارند، از این روش استفاده نشود. نکته سنجی، جذابیت کلام و توانایی انگیزشی مربی می تواند باعث شکوفایی و تحریک فکر، تخیل، کنجکاوی و حس کاوشگری شود.
• آموزش غیر مستقیم: خلاق ، استقراء، حل مسئله، تصمیم گیری و اکتشاف، اصطلاحاتی هستند که گاهی اوقات به جاي توصیف آموزش غیر مستقیم به کار می روند. در آموزش غیر مستقیم، نقش مربی از سخنرانی / هدایتگر به نقش تسهیلگر / حمایتگر و منبع مرجع تغییر میکند. در مقایسه با راهبرد آموزش غیر مستقیم، راهبردهاي آموزش غیر مستقیم یادگیرنده محور محسوب می شوند تا مربی محور، اگر چه هر دو راهبرد می توانند با هم ترکیب شوند. در آموزش غیر مستقیم ممکن است نسبت به آموزش مستقیم زمان بیشتري صرف شود، مربیان مقداري کنترل و نظارت خود را از دست بدهند و نتایج کار چندان قابل پیش بینی و قابل اطمینان نباشد. آموزش غیر مستقیم همچنین براي توسعه اطلاعات جزئی آموزش گام به گام مهارتها، خلاصه کردن محتوا و يادآوری بی واسطه، راهبرد مناسبی نیست . راهبرد آموزش غیر مستقیم زمانی مناسبت بیشتر پیدا می کند که: نتایج تفکر مورد نظر است. فرایند نیز مانند محصول داراي اهمیت است. متربیان به تحقیق یا کشف چيزی و استفاده از آن در آموزشهاي بعدي نیاز دارند. بیشتر از یک بار براي پاسخگویی فرصت وجود دارد. بر ادراك فردي و نگهداري طولانی مدت مفاهیم و تعمیم ها تاکید میشود. درگیر شدن با مسئله و انگیزه براي انجام کار، نهادینه و خود جوش شده است. توانایی تصمیم گیری و حل مسئله اهمیت دارد.
• آموزش تعاملی: آموزش تعاملی يرو یبحث گروه و مشارکت افراد تاکید دارد. بحث گروهی و مشارکت متربیان به فرصتی براي توسعه ایده ها، تجربیات، کسب دانش یا بینش از مربی و همسالان براي زایش یا ایده هاي جدید تفکر تبدیل است. در این راهبرد لازم است:
آموزش تعاملی نیازمند تقویت مهارتهاي مشاهده، گوش دادن و مهارت دخالت موثر در بحث هم در یادگیرنده و هم در مربی است. موفقیت راهبرد آموزش تعاملی و روشهاي متعدد آن تا حد ز يادی به تسلط مربی در آموزش و پویایی گروه بستگی دارد.
• یادگیری تجربی: یادگیری تجربی جزء به کل (استقرائی)، یادگیرنده مدار و فعالیت محور است. تفکر درباره ي فرایند و نتایج یک آزما شی یا فعالیت میدانی و استفاده از آموختهها در موقعیت جدید از دیگر عوامل مهم در یادگیری تجربی است. برخی خصوصیات یادگیری تجربی عبارتند از:
سیاست هاي اجرایی
سیاست گذاري یک عنصر مهم در برنامه ریزي است، به عبارت دیگر برنامه ریزي زیرمجموعه سیاست گذاري است و سیاست، تصمیم گروهی یا فردي است که براي اجراي تصمیمات آینده با توجه به تجربیات گذشته گرفته میشود؛ تصمیم هایی که در راستاي رشد فردي و جمعی می باشد. این تصمیمات را در قالب انتظارات مطرح کرده و به صورت عملیاتی اجرا می کنیم.
براساس سند تحول بنیادین، اصلی ترین سیاست اجرایی ما در مدرسه مهرفرهنگ2، تحول در نظام آموزش و پرورش مبتنی بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی است که با انتخاب رویکرد تربیتی و آموزشی الگوي رویش، در این مسیر قدم گذاشته ایم و در جهت رسیدن به حیات طیبه ) زندگی فردي و اجتماعی مطلوب اسلامی( و رشد و شکوفایی استعدادهاي فطري و ... سیاست هاي اجرایی مدرسه را تعریف می کنیم.
تحول در نظام آموزش و پرورش، سه زیرمجموعه دارد:
آن چه ما در سیاست هاي اجرایی لحاظ کردیم مربوط به تعاملات مدرسه و روش هاي تدریس مربیان است؛ از این رو دوره هاي دانش افزایی با موضوع روش تدریس هاي مسئله محور را در تابستان برگزار کرده و از مربیان عزیز انتظار داریم که بر مبناي این رویکرد طرح درسهایشان را بنویسند و اجرا کنند. از آن جایی که تغییر و تحول در کتابهاي درسی یک پروژهي زمان بر است و الحمدالله از سوي مسئولان امر در حال بررسی است، لذا ما با همین کتابهاي موجود درسی، طرح درس هاي مسئله محور را پیش می بریم و تا حد امکان از روش تدریسهاي غیرمستقیم و مشارکت محور استفاده می کنیم.
جهت هماهنگی بیشتر بین مربیان محترم و مدیریت مجموعه، جلسات شوراي معلمین هر ماه برگزار میشود و انتظار حضور حداکثري همکاران را در این جلسات داریم، از این رو تاریخ دقیق این جلسات را از شهریورماه در قالب تقویم اجرایی در اختیار همکاران گرامی قرار داده تا با برنامه ریزي در جلسات حضور موثرتري داشته باشند. با توجه به دغدغه ي ما براي حفظ کرامت دانش آموزان از تمام مربیان و کادر مدرسه انتظار می رود که نسبت به امر تربیت کوشا باشند و از روش هاي غیرمستقیم در این امر استمداد بجویند. نکته ي حائز اهمیت این است که در مدرسه ي ما تلاش بر این است که از روش هاي رایج تشویق و تنبیه تا حد امکان استفاده نشود چرا که آثار مخرب آن بیشتر است. از این رو تشویق و تنبیه به معناي معمول که به صورت جایزه دادن به دانش آموزانی خاص و یا اعلام سر صف و... نداریم و از طرف دیگر تنبیه به معناي تهدید و سرزنش را هم نداریم و وقتی دانش آموز با پیامد طبیعی کارهایش روبرو می شود، در طول زمان و به تدریج ممکن است انتخاب هاي بهتري را تجربه کند. لازم به ذکر است که آن چه ما در مسیر اجراي آن هستیم تشویق به معناي به شوق آوردن و تنبیه به معناي متنبه شدن می باشد به طوري که بستگی به روحیات و تفاوت هاي فردي دانش آموز دارد و توجه به این مهم، حد مطلوب اجراي این طرح است. تشویق به صورت جمعی، گفتگوي خصوصی با دانش آموزان، برقراري رابطه ي عاطفی و محبتی با مربی، پرهیز از سرزنش و تحقیر در الفاظ و حتی در حالت چهره و حرکات مربی و ... از جمله اقدامات جایگزین می باشد. در مورد طرح درس ها؛ انتظار می رود که مشارکت محور و در فضاي تعامل پیش رود و دانش آموزان احساس عاملیت در فرایند آموزش داشته باشند و بدین گونه همراه شوند. علاوه بر این تکریم ایشان، نقش بسزایی در افزایش یادگیري عمیق و مفهومی خواهد داشت. انتظار می رود که مربیان عزیز با فعال کردن احساس نیاز دانش آموزان به مطالب و سرفصل هاي کتب درسی، امر یادگیري را براي ایشان تسهیل نمایند. انتظار می رود که مربیان بزرگوار از طرح درس هاي جدید و به روز و متناسب با سطح کلاس و در نظر گرفتن تفاوت هاي فردي دانش آموزان کلاس، استفاده کنند و به طور مرتب دانشِ خود را با شرکت در دوره هاي دانش افزایی معتبر و تعامل با سایر همکاران به روز کنند. در این راستا، براي علاقمند نمودن دانش آموزان به درس ها و انجام تمارین در منزل جهت تثبیت و مرور، از تکنیک تمارین تلفیقی ِجذاب و تنظیم تمارین با تفاوت هاي فردي دانش آموزان استفاده می شود. در راستاي تقویت حس مسئولیت پذیري از دانش آموزان انتظار می رود که نسبت به قرارهاي کلاسی و مدرسه اي حساس باشند و براي شرکت در برنامه هاي صبحگاه و زنگ هاي تفریح مشارکت حداکثري داشته باشند و این فرصت ها تمرینی است براي پذیرش مسئولیت هاي کلانی که در آینده برعهده خواهند داشت. در راستاي در جریان گذاشتن خانواده ها از روند تربیتی و آموزشی دانش آموزان، هر 45روز یک کارنما براي والدین دانش آموز ارسال می شود و بعد از آن، جلسات خصوصی با والدین را خواهیم داشت. در جهت تکریم دانش آموزان و کاهش نگرانی خانواده ها از قبل به ایشان اعلام شده که دانش آموزان از کارنماهاي 45روزه تا حد امکان مطلع نباشند چرا که ممکن است بیشتر سبب نگرانی ایشان شود؛ همچنین ممکن است به کیفیت روابط خانوادگی آسیب زده و از طرف دیگر به همراه داشتن احساس سرخوردگی، خود مانع از همراهی با کلاس درس شود. با توجه به ارزش هاي انسانی و تقویت روحیه ي همدلی و انسان دوستی، زمینه نقش آفرینی دانش آموزان نسبت به مسائل روز جهان در مدرسه فراهم شده و از طرح و ایده هاي ایشان استقبال می شود. به طور مثال فعالیت هایی با نیت ابراز همدلی با مردم مظلوم غزه و لبنان و از طرفی ابراز ارادت به شهداي مدافع حرم، شهداي خدمت، شهداي قدس و مقاومت در مدرسه طراحی و اجرا میشود و دانش اموزان در اجراي این فعالیت ها مشارکت فعال دارند و انتظار می رود که ایشان نسبت به وقایع و مسائل روز جهان در حد سن و درك خودشان، حساس باشند و براي این مهم گام هایی بردارند.
پیش دبستانی و دبستان فرهنگ به منظور تحقق اهداف بلند مدت و چشم انداز سه سال آینده، این سیاست هاي اجرایی را در دستور کار خود قرار داده است:
• استفاده از روش هاي فعال و اکتشافی در آموزش دروس
• برگزاري جلسات مشاوره فردي و گروهی براي والدین
• گفتگوي فردي با دانش آموزان
• دادن آزادي معقول به دانش آموزان در چهارچوب منشور اخلاقی مدرسه
• برگزاري جلسات دانش افزایی ویژه مربیان و معلمان با حضور اساتید مجرب
• ارتباط مداوم با خانواده و تبیین اهداف و برنامه هاي مدرسه
• برگزاري جلسات آموزشی تخصصی ویژه والدین با حضور اساتید مجرب
• طراحی فضاي فیزیکی شاد و صمیمی مدرسه
• توجه به نحوه برقراري ارتباط با کودك (روانشناسی رشد)
• برگزاري بازدیدهاي علمی براي دانش آموزان
• استفاده از دانش آموزان در انجام برخی کارهاي مدرسه در جهت تقویت روحیه مسئولیت پذیري
• پرهیز از مقایسه دانش آموزان با یکدیگر و تاکید بر رقابت صحیح و سازنده و به دور از هرگونه تحقیر
• توجه به تفاوتهاي فردي دانش آموزان و طراحی فعالیتهاي متفاوت بر اساس ویژگیهاي شخصیتی هر فرد
• التزام دانش آموزان به اجراي قوانین محدود مدرسه و آموزش غیرمستقیم قانون مداري
• دادن حق انتخاب به دانش آموزان در چهارچوب ارزش هاي مدرسه و خانواده
• آموزش تعاون و همکاري به دانش آموزان در قالب تعریف فعالیت هاي گروهی
• وجود ارتباطی کاملاً صمیمی بین معلم و دانش آموزان بر پایه رعایت کرامت انسانی
• تقویت آداب معاشرت
• رعایت شئونات اسلامی و دینی توسط کادر مدرسه
• رعایت شئونات اسلامی و دینی توسط کادر مدرسه
• برگزاري مراسم در مناسبت هاي مختلف با همکاري دانش آموزان
• طراحی برنامه هایی در جهت کشف استعدادهاي دانش آموزان
• برگزاري مراسم بزرگداشت قهرمانان ملی، وقایع و افتخارات مهم ملی و مذهبی
• تقویت روحیه ي میهن دوستی و عزت ملی در میان دانش آموزان
• رعایت توان نسبی دانش آموزان و عدم فشار زیاد درسی بر روي آن ها
